W sobotę 26 sierpnia 2023 roku w Mszanie Dolnej odbył się spacer historyczny zorganizowany przez Lokalną Organizację Turystyczną Powiatu Limanowskiego. Tematem spaceru który poprowadził Michał Wójcik była „Mszana Dolna w 1914 roku”.
Uczestnicy spaceru historycznego spotkali się przed bramą cmentarza parafialnego w Mszanie Dolnej. Nekropolia jest miejscem związanym z historią samego miasta nie tylko ze względu na zabytkowy cmentarz wojenny nr 363. Na cmentarzu spoczywa ponad 30 żołnierzy z trzech armii zaborczych i różnych wyznań, którzy w większości zmarli w szpitalu polowym w Mszanie Dolnej z powodu chorób jak tyfus i czerwonka. Część zmarła w wyniku ran odniesionych w bitwach pod Limanową oraz pod Gorlicami.
21 września 1914 roku w Mszanie Dolnej rozwiązano Legion Wschodni. To budzące kontrowersje wydarzenie było wywołane m.in. presją ówczesnych sukcesów armii rosyjskiej (we wrześniu 1914 roku rozpoczęła się okupacja Lwowa) i agitacją narodowych demokratów. Połączony w Mszanie Dolnej Legion Śląski i Legion Wschodni (ponad 6 tysięcy osób) został rozwiązany.
Przed bramą cmentarza, w miejscu nazywanym w pamiętnikach z epoki jego „błoniami”, przysięgę pozostałych 800 żołnierzy odebrał kpt Józef Haller.
Następnym przystankiem był gmach dawnego Sądu Powiatowego pod obecnym adresem Matejki 11 (budynek ZSTI w Mszanie Dolnej). Przed gmachem dyskutowaliśmy o znaczeniu powstania instytucji wymiaru sprawiedliwości dla Mszany Dolnej i całego regionu. Wymieniliśmy nazwiska przedstawicieli środowiska prawniczego, które stało się podstawą nowej warstwy społecznej w tej części powiatu – inteligencji.
Na Rynku prowadzący podał dane statystyczne dotyczące demografii i struktury zatrudnienia. Przykładowo Mszana Dolna przed wybuchem I wojny światowej liczyła prawie 3,5 tys. mieszkańców i była większa od Limanowej. Przy Szkole Podstawowej nr 2 była mowa o ówczesnej szkole ludowej. Jej kierownikiem był wówczas Michał Skumiel. W pobliżu miejsca, gdzie istniała synagoga poruszyliśmy temat społeczności żydowskiej, która zajmowała ważne miejsce w życiu gospodarczym regionu. Wreszcie dotarliśmy do kościoła parafialnego pw. Św. Michała Archanioła, gdzie podziwialiśmy zabytki malarstwa. Nie uniknęliśmy także porównań stanu świątyni z 1914 roku do współczesności (kolejni proboszczowie ubogacali wnętrze). Wiele miejsca poświęciliśmy sylwetce ks. Wincentego Jankowskiego, w tamtym czasie proboszcza w Mszanie Dolnej i dziekana tymbarskiego. Kolejne przystanki dotyczyły życia gospodarczego i urzędów, a zakończyliśmy na stacji kolejowej. Kolej żelazna była „krwiobiegiem” ekonomicznym regionu, zapewniając dopływ kapitału i towarów, ale także ułatwiając emigrację zarobkową. Z pewnością była centrum gospodarczym zachodniej części powiatu, skąd eksportowano towary i płodu rolne – głównie do Prus. Najważniejszym zakładem przemysłowym Mszany Dolnej przed wybuchem I wojny światowej była fabryka konserw rybnych C. Warhanek.
Podsumowując spacer – 3 godziny z galicyjską historią Mszany Dolnej! Było nas około 60 osób. Dziękujemy wszystkim uczestnikom, którzy dołączyli mimo deszczu.
Warto wiedzieć:
Józef Ptaś (1864-1942) był sędzią i naczelnikiem Sądu Powiatowego w Mszanie Dolnej od 1905 roku. W latach 1907-1918 był dwukrotnie wybierany reprezentantem do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu. W tym okresie działał na forum parlamentarnym m.in. w zakresie prawa spadkowego.
Kościół parafialny w Mszanie Dolnej został wybudowany na podstawie projektu krakowskiego.architekta Wincentego Wdowiszewskiego. Co ciekawe, był to projekt przymierzany również do Limanowej, jednak tamtejszy proboszcz, ks. Łazarski, niechętnie odniósł się do propozycji neogotyckiej świątyni. Projekt bardzo szybko zaakceptował ks. Jankowski, proboszcz w Mszanie Dolnej i nowy kościół stanął tu już na początku XX wieku.
„Spacery Historyczne” organizowane są w ramach projektu pn. „Dbamy o Polskę w Powiecie Limanowskim”
Zapraszam na kolejny spacer historyczny pn. „GALICYJSKA SKRZYDLNA” który odbędzie w Skrzydlnej w dniu 16 września 2023 – informuje Agata Zięba -Prezes Lokalnej Organizacji Turystycznej Powiatu Limanowskiego
