W sobotę 16 września 2023 roku w Skrzydlnej odbył się spacer historyczny zorganizowany przez Lokalną Organizację Turystyczną Powiatu Limanowskiego. Tematem spaceru który poprowadził Michał Wójcik była „Galicyjska Skrzydlna”.
Kolejny raz odwiedziliśmy Skrzydlną, której historia i dziedzictwo materialne są unikatowe w skali nie tylko powiatu limanowskiego. Tematem przewodnim był okres galicyjski, szczególnie druga połowa XIX wieku.
W związku z obranym zakresem czasu, głównymi punktami były: zabytkowy kościół pw. św. Mikołaja, relikt cmentarza z końca XVIII w., 2-klasowa szkoła ludowa, jarmarki, rynek, dwór i sąd. Mimo że nie weszliśmy do wnętrza świątyni, uczestnicy spaceru mogli najpierw zapoznać się z najnowszymi odkryciami i wynikami badań archeologicznych w zabytkowym kościele parafialnym pw. św. Mikołaja, o których mówił ks. proboszcz Marek Krupa. Opiekę konserwatorską prowadzi dr Anna Forczek-Sajdak. Temat kościoła został uzupełniony ogólnym zarysem sytuacji Kościoła katolickiego w okresie zaboru austriackiego (m.in. utworzenie diecezji tarnowskiej, dekanat tymbarski, statystyki ludności).
Następnie udaliśmy się w kierunku reliktu dawnego cmentarza parafialnego, który powstał tu pod koniec XVIII w. w związku z nowym prawem, na mocy którego starano się tworzyć nekropolie poza centrami miejscowości. Podobny przykład odnajdujemy w Mszanie Wielkiej.
W 1882 r. przekształcono szkołę parafialną w szkołę ludową, przyznając etat nauczycielowi. Pod koniec XIX w. przekształcono szkołę w 2-klasową (dopiero w okresie międzywojennym awansowano ją na 7-klasową). W 1903 r. założono tu stowarzyszenie „Jutrzenka”. Pod koniec XIX w. założono w Skrzydlnej również struktury terenowe Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, które założyło czytelnię ludową. Biorąc pod uwagę liczbę wypożyczeni książek – był on jednym z najprężniej funkcjonujących w powiecie limanowskim.
W dalszej kolejności omówiliśmy zagadnienia jarmarku, który był jednym z najważniejszych w regionie punktów handlu bydła i trzody chlewnej. Zwiedziliśmy rynek, gdzie odbywał się handel towarowy, m.in. drobnych rzemieślników. Ten temat wzbogaciły piękne fotografie poglądowe z epoki. Przy rynku znajdowała się m.in. żydowska piekarnia, dawny urząd gminy
Na koniec przemieściliśmy się do dworu obronnego. O jego funkcjach, datowaniu i prowadzonych także tutaj pracach, opowiedział Karol Wojtas. Dzięki uprzejmości państwa Marzeny i Józefa Cieślaków, właścicieli dworu, mogliśmy zwiedzić piwnice dworu. Z dużą uwagą uczestnicy wysłuchali informacji o średniowiecznym pochodzeniu obiektu (np. baszta), dotąd datowanego na XVI w.
Jednym z głównych punktów spaceru historycznego w Skrzydlnej był istniejący tu w latach 1857–1867 urząd mieszany. Instytucja ta pełniła jednocześnie funkcję administracyjną oraz sądowniczą. Została przeniesiona do Skrzydlnej z Tymbarku z powodu pożaru miasteczka (do 1934 r. Tymbark posiadał prawa miejskie). Okręg sądowy Skrzydlnej obejmował zachodnią część powiatu limanowskiego. W wyniku zmian podziału terytorialnego sądownictwa, w 1867 r. Skrzydlna utraciła tę funkcję. W 1883 r. siedziba Sądu Powiatowego, po wielu latach urzędowych starań, przypadła ostatecznie Mszanie Dolnej, do której okręgu sądowego należała odtąd Skrzydlna.
Podsumowując spacer – 3 godziny z galicyjską historią Skrzydlnej! Było nas ponad 60 osób. Dziękujemy wszystkim uczestnikom. Szczególne podziękowania prowadzący kieruje do pani Małgorzaty Lis, prezes Stowarzyszenia Miłośników Historii, Tradycji i Kultury Ziemi Skrzydlańskiej – za przedstawienie materiałów fotograficznych (repliki) oraz cenne uzupełnienia, m.in. z maszynopisu Koniecznego.
Warto wiedzieć:
– Jarmarki w Skrzydlnej na przełomie XIX i XX wieku były największymi w całym powiecie limanowskim. Według różnych szacunków nawet 1/3 sprzedaży bydła łącznie na kilku jarmarkach w powiecie limanowskim odbywała się właśnie w Skrzydlnej. Inne jarmarki odbywały się m.in. w Limanowej, Tymbarku, Mszanie Dolnej czy Porębie Wielkiej.
– Prezbiterium kościoła św. Mikołaja w Skrzydlnej pochodzi z XIV w., a nawa – z XV w. Dwór także datowany jest na średniowiecze, choć dotąd pisano o jego XVI-wiecznej proweniencji. Z punktu widzenia turystycznego, Skrzydlna posiada jedne z najcenniejszych zabytków kultury materialnej na terenie powiatu limanowskiego.
„Spacery Historyczne” organizowane są w ramach projektu pn. „Dbamy o Polskę w Powiecie Limanowskim”
