Lokalna Organizacja Turystyczna Powiatu Limanowskiego, pozyskała środki finansowe z Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, w ramach konkursu: „Programu Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego Fundusz Patriotyczny – Edycja 2022, Priorytet I”
W ramach realizacji projektu dokonaliśmy aktualizacji zawartości przewodnika oraz mapy po Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej :
- Publikację przewodnika po szlaku Armii Krajowej wydano w 2020. Powstał 96 stronicowy przewodnik w nakładzie 1000 egzemplarzy, rozszedł się w niespełna 2 miesiące po wydaniu. Przewodniki trafiły do bibliotek na terenie powiatu, do Muzeum 1 Pułku Strzelców PSP AK w Szczawie, Izby Partyzanckiej w Słopnicach, do Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych 1PSP AK w Słopnicach, do Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Skrzydlańskiej i Dobrzańskiej, do pasjonatów historii, regionalistów, historyków. Przewodnik posiada recenzję naukową dr. Dawida Golika. W 2021 roku dokonano rozszerzenia przewodnika do 128 stron, dodano nowy materiał jak również korekty oraz poszerzone treści z I wydania przewodnika. Dodano kilka zdjęć, indeksy nazwisk oraz wykaz skrótów. Ponadto w ramach prac redakcyjnych wybrane zdjęcia z poszczególnych fragmentów przewodnika zostały odpowiednio powiększone.Publikacja przygotowana w formie przewodnika zawiera treści opisujące miejsca pamięci związane z II wojną światową na Ziemi Limanowskiej. Treści historyczne opracowane w przewodniku stanowią połączenie dotychczas znanych materiałów, drukowanych opracowań, artykułów prasowych i źródeł historycznych, wzbogacone o odnalezione w wyniku kwerendy relacje, archiwalia oraz fotografie. Przewodnik adresowany jest do szerokiego grona odbiorców poczynając od młodzieży przez turystów wędrujących po szlakach i miejscowościach Ziemi Limanowskiej, po seniorów, których wspomnienia pozostają bezcennym źródłem historycznym. Do treści zamieszczonych w przewodniku należą opisy historii powstania pomników, obelisków, mogił, miejsc kultu religijnego,obiektów turystycznych. Pozostałości po miejscach martyrologii jak np. miejsca niemieckich pacyfikacji, potyczek z żołnierzami AK, lokalizacji zrzutowisk oraz obozu partyzanckiego. Publikację wzbogacają zarówno współczesne fotografie jak i oryginalne zdjęcia z okresu okupacji na Ziemi Limanowskiej. Przewodnik stanowi poszerzenie treści zamieszczonych w mapie turystycznej. Podobnie jak w przypadku mapy, treść zawarta w przewodniku odwołuje się terytorialnie do historycznych granic powiatu limanowskiego z wyłączeniem zalesionego obszaru Gorców ze względu na ich odrębną, integralną historię z okresu niemieckiej okupacji. Wśród autorów tekstów do przewodnika znaleźli się historycy, regionaliści: Przemysław Bukowiec, Elżbieta Dutka, Karol Wojtas. Autorzy projektu mają nadzieję, że pomimo upływu ponad siedemdziesięciu lat od zakończenia II wojny światowej, poprzez realizację podjętych działań uda się przypomnieć o miejscach pamięci związanych z działalnością konspiracyjną mieszkańców Ziemi Limanowskiej. Dla niektórych może to być odkrywanie nowych, nieopowiedzianych do tej pory historii lub uzupełnienie znanych treści.
- Mapę Szlaku AK wydano w 2020 roku i w dwa miesiące nakład się rozszedł do gmin, bibliotek i stowarzyszeń. Każdego roku w czasie sezonu turystycznego, piesi, rowerzyści przemieszczając się po szlakach turystycznych, pieszych, rowerowych Ziemi Limanowskiej, napotykają obiekty związane z okresem II wojny światowej. Niektóre z pomników, kapliczek czy innych miejsc pamięci są oznakowane na powszechnie dostępnych mapach turystycznych. Do tej pory planując wycieczki po Ziemi Limanowskiej należało pamiętać, że teren powiatu limanowskiego jest położony w przeważającej większości na obszarze Beskidu Wyspowego oraz północnej części Gorców. Nie można zapominać, że północno zachodnia część Ziemi Limanowskiej, rejon: Szczyrzyc – Jodłownik – Mstów – Słupia – Nowe Rybie jest zaliczany do Pogórza Wiśnickiego. W celu ujednolicenia zebranych informacji na temat miejsc pamięci związanych z konspiracją, w ramach projektu wraz z wydawnictwem Compass opracowano mapę turystyczną w skali 1:50 000. Mapa pokrywa teren powiatu limanowskiego, zawiera wszystkie dotychczas oznakowane piesze, rowerowe, konne szlaki turystyczne PTTK, szlaki gminne, ścieżki przyrodnicze, historyczne i inne. Na mapie oznakowano 64. miejsca pamięci związane z działalnością AK na Ziemi Limanowskiej. Wśród nich znalazły się kwatery wojenne z okresu II wojny światowej na cmentarzach parafialnych m.in. w Dobrej, Limanowej, Mszanie Dolnej, Tymbarku czy na cmentarzu ofiar II wojny światowej w Skrzydlnej. Nieodłącznym elementem beskidzkiego krajobrazu są pomniki, kapliczki, obeliski związane z martyrologią narodu Polskiego. Wśród nich znalazły się te, które były dotąd powszechnie znane i oznakowane na turystycznych mapach jak np. pomnik ofiar niemieckiej pacyfikacji w 1944r. w Gruszowcu, pomnik partyzancki w Szczawie, pomnik poległych partyzantów w 1944r. w Zalesiu, pomnik ofiar II wojny
światowej w Szczyrzycu. Wśród innych oznakowanych miejsc znalazły się mniej znane obiekty związane z konspiracją. Pamięć o nich kultywują mieszkańcy danej miejscowości, szkoły i samorządy. Do takich miejsc należą m.in. Krzyż partyzancki w os. Za Kopcem w Stróży, Krzyż partyzancki na górze Ciecień, obelisk kpt. Józefa Bednarka w Pasierbcu, pomnik ofiar II wojny światowej w Młyńczyskach, pomnik poległych żołnierzy OP AK „Błyskawica” w Zamieściu. Część obiektów spośród naniesionych na mapę to miejsca zinwentaryzowane na podstawie badań historyków w ostatnich 10-15 lat. Wśród nich znajdują się zrzutowiska AK w Mszanie Górnej, na górze Ćwilin, na polanach wzgórza Dzielec w Słopnicach czy na os. Polanki w Szczawie oraz obozowisko oddziału partyzanckiego AK „Wilk” na Mogielicy, obiekty związane z tajnym nauczaniem w Ujanowicach i Żmiącej. Na mapie naniesiono utworzone w ostatnich latach ścieżki turystyczne,historyczno-edukacyjne m.in. ścieżki: 1. PSP AK im. kpt. Juliana Krzewickiego „Filipa” oraz OP AK „Wilk” w rejonie góry Mogielicy na terenie gminy Słopnice, ścieżkę turystyczno-edukacyjną na terenie gminy Tymbark. Mapa została wzbogacona o miejsca związane z kultem religijnym. Kilka obiektów sakralnych Ziemi Limanowskiej posiada swoje miejsca pamięci w postaci tablic poświęconych ofiarom II wojny światowej. Do takich należą: kościół
pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Glisnem, Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej, kościół pw. Józefa Oblubieńca NMP w Lubomierzu, kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczawie czy Opactwo OO. Cystersów w Szczyrzycu. Kolejnymi obiektami oznakowanymi na mapie są miejsca baz partyzanckich w obiektach turystycznych, należą do nich: schronisko PTTK na Luboniu Wielkim oraz baza szkoleniowo-wypoczynkowa „Lubogoszcz” na Lubogoszczy (obecnie należąca do Krakowskiego Szkolnego Ośrodka Sportowego). Nie zabrakło upamiętnienia działalności konspiracyjnej obiektach przemysłowych jak np. budynki dawnej Podhalańskiej Spółdzielni
Owocarskiej w Tymbarku, budynki dawnej rafinerii w Sowlinach. Wyjątkowymi miejscami, oznakowanymi na mapie są czynne Izby historyczne, które w okresie sezonu turystycznego i często poza nim udostępniają swoje obiekty do zwiedzania i poznawania historii lokalnej. Należą do nich: Izba Pamięci 1. PSP AK w Słopnicach, Muzeum 1. PSP AK w Szczawie, Izba Pamięci Narodowej w Gminnej Bibliotece Publicznej w Tymbarku. Prace nad wydaniem mapy przyczyniły się do weryfikacji dotychczas błędnie oznakowanych miejsc na mapach turystycznych lub zawierających błędne daty obelisków. I tak, oznaczono miejsce właściwej lokalizacji nowego miejsca pamięci ofiar niemieckiej egzekucji z 12 września 1939 r. w kamieniołomie na „Cieniawie” w Mordarce. Oznaczono pomnik ofiar niemieckiej egzekucji z 6 września 1939r. w Tymbarku. Zweryfikowano błędnie zapisaną datę na obelisku ofiar niemieckiej egzekucji w Starej Wsi z 1943r. W rzeczywistości egzekucja miała miejsce w lutym 1944r. Liczba obiektów naniesionych na mapie nie wyczerpuje tematyki zagadnień związanych z niemiecką okupacją. Stanowi przyczynek do dalszego rozwoju badań, poszukiwań i weryfikacji. W ramach niniejszego projektu została zinwentaryzowana lista miejsc i opisów.
