Blog

Szlak Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej to ponad 60 zinwentaryzowanych miejsc pamięci związanych z działalnością konspiracyjną mieszkańców Ziemi Limanowskiej i ofiarami hitlerowskiego terroru z lat 1939-1945. Przy okazji realizacji projektu opracowano mapę turystyczna z dokładnymi lokalizacjami atrakcji i przewodnik turystyczny z opisanymi atrakcjami oraz historycznymi zdjęciami. W centrum Limanowej powstał również partyzancki mural.

Po 75 latach od zakończenia II Wojny Światowej Lokalna Organizacja Turystyczna Powiatu Limanowskiego postanowiła zmierzyć się z historią Ziemi Limanowskiej tamtych czasów realizując projekt utworzenia Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej. Nad utworzeniem szlaku czuwał Przemysław Bukowiec ze Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych 1 Pułku Strzelców Podhalańskich, lokalny historyk, pasjonat i znawca tematyki AK na Limanowszczyźnie. 

W ramach realizowanego projektu przygotowano logo projektu w nawiązaniu do jednego z symboli konspiracji, wykorzystywanych w podziemnej prasie w czasie niemieckiej okupacji na Ziemi Limanowskiej. W dwunastu wybranych miejscach na terenie kilku gmin ustawiono tablice turystyczne zawierające treści historyczne, ciekawostki oraz fotografie z epoki związane z działalnością konspiracyjną. Tablice znajdują się w lokalizacjach:

1. Skrzydlna – centrum (rynek), tablica poświęcona powstaniu pierwszej placówki konspiracyjnej w 1939 r. na terenie Ziemi Limanowskiej. Historia działalność placówki Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. (Teren gminy Dobra).
2. Skrzydlna – centrum (rynek), treści na tablicy dotyczą osiedla Podlesie – miejsca pacyfikacji mieszkańców osiedla Podlesie w 1944 r.
3. Ćwilin, (szczyt) – zrzutowisko AK „Sokół”. Pierwsze miejsca organizacji odbioru zrzutów alianckich na Ziemi Limanowskiej.
4. Dobra – centrum. Wejście do Parku im. Stanisława Małachowskiego. Upamiętnienie działalności Mjr Antoniego Gryziny – Laska, organizacji Związek Czynu Zbrojnego oraz ofiar hitlerowskiego terroru w latach 1940-1945.
5. Słopnice – pomnik upamiętniający ofiary egzekucji z 17 lipca 1944 r., przeprowadzonej przez funkcjonariuszy gestapo. Lokalizacja obok pomnika, nieopodal ZPO w Słopnicach.
6. Szczawa –Pomnik Żołnierzy 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK w Szczawie. Upamiętnienie działalności organizacji niepodległościowych na terenie Szczawy, w tym działalności Związku Czynu Zbrojnego. Miejsce po prawej stronie obok pomnika 1 psp AK, na obrzeżach placu parkingowego.
7. Sowliny – budynek B. IV Liceum Ogólnokształcące im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Upamiętnia członków organizacji konspiracyjnych (ZWZ) z rafinerii w Sowlinach., ofiar egzekucji i obozów koncentracyjnych.
8. Limanowa – szkoła. Budynek I LO w Limanowej. Upamiętnienie działalności członków organizacji konspiracyjnej AK placówki „Centra”, „Ligas”. Informacje na temat represji ze strony okupanta na mieszkańcach Limanowej i okolicznych wsi, upamiętnienie działalności członków Organizacji Związek Odwetu tzw. „Biały hotelik” naprzeciwko I LO w Limanowej.
9. Przyszowa – szkoła – działalność w czasie konspiracji, sanitariuszki Genowefy Kroczek „Lotte”, zamordowanej po wojnie przez funkcjonariuszy PUBP w Limanowej. Teren przy szkole Podstawowej Nr 1 im. Marii Konopnickiej w Przyszowej.
10. Rupniów – szkoła. Miejsce pobytu pierwszego komendanta Obwodu ZWZ-AK Limanowa – kpt. Wacława Szyćko „Wiktora”, twórcy konspiracji na Ziemi Limanowskiej w 1939 r. Ofiara niemieckiego terroru i obozów koncentracyjnych. Miejsce niemieckiej obławy na komendanta w 1941 r. (teren Szkoły Podstawowej w Rupniowie).
11. Kostrza – (miejscowość) – miejsce działalności ostatniego komendanta Obwodu AK Limanowa – kpt. Juliana Krzewickiego „Filipa”. Opis działalności konspiracyjnej w majątku Romerów na Lipiu (obecnie Sadek-Kostrza). Tablicę zlokalizowano koło budynku starej szkoły w Kostrzy. gdzie rozgrywały się wydarzenia opisywane na tablicy.
12. Mszana Dolna budynek Zespół Szkół Techniczno-Informatycznych w Mszanie Dolnej ,ponieważ znajduje się blisko cmentarza, gdzie jest kwatera wojenna z lat 1939-1945. Treść tablicy zawiera opis powstania i działalność placówki konspiracyjnej ZWZ-AK w Mszanie Dolnej w latach 1939-1945 oraz Oddziału Partyzanckiego AK „Mszyca” por. Jana Stachury „Adama”. Opis pomników oraz kwatery wojennej na cmentarzu, upamiętniającej ofiary niemieckiej okupacji w czasie wojny.

Na ścianie hali sportowej I Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Orkana (od strony ul. Józefa Piłsudskiego), przygotowano partyzancki mural. Wykonał go znany sądecki artysta street-art Mariusz Brodowski Mgr Mors wraz ze swoja ekipą. Mural przedstawia dwóch żołnierzy w mundurach AK z bronią w ręku.

W celu poszerzenia oferty turystycznej opracowano mapę, zawierającą 64 miejsca związane z działalnością konspiracyjną na Ziemi Limanowskiej. Mapa zawiera oznakowane obiekty historyczne oraz fotografie i opisy miejsc pamięci oraz ich lokalizację.

Ostatnim elementem projektu jest wydrukowany w 1000 egzemplarzach przewodnik prezentujący historię wybranych miejsc pamięci na Limanowszczyźnie. Zredagowana treść nawiązuje do miejsc pamięci na Ziemi Limanowskiej z wyłączeniem południowozachodniego, zalesionego obszaru Gorców ze względu na jego odrębną, integralną historię z okresu niemieckiej okupacji. Treści historyczne opracowane w przewodniku stanowią połączenie dotychczas znanych materiałów, drukowanych opracowań, artykułów prasowych i źródeł historycznych, wzbogacone o odnalezione w wyniku kwerendy relacje, archiwalia oraz fotografie. Przewodnik adresowany jest do szerokiego grona odbiorców poczynając od młodzieży przez turystów wędrujących po szlakach i miejscowościach Ziemi Limanowskiej, po seniorów, których wspomnienia pozostają bezcennym źródłem historycznym.

Publikacja składa się dwóch rozdziałów. Pierwszy podzielony na dwa podrozdziały poświęcone: działaniom zbrojnym i wydarzeniom na Ziemi Limanowskiej we wrześniu 1939 r., oraz działalności konspiracyjnej w okresie niemieckiej okupacji. Drugi rozdział zawiera kilkadziesiąt odrębnych historii charakteryzujących miejsce pamięci na terenie danej miejscowości. Do treści zamieszczonych w przewodniku należą opisy historii powstania pomników, obelisków, mogił, miejsc kultu religijnego, obiektów turystycznych. Pozostałości po miejscach martyrologii jak np. miejsca niemieckich pacyfikacji, potyczek z żołnierzami AK, lokalizacji zrzutowisk oraz obozu partyzanckiego. Publikację wzbogacają zarówno współczesne fotografie jak i oryginalne zdjęcia z okresu okupacji na Ziemi Limanowskiej. Przewodnik stanowi poszerzenie treści zamieszczonych w mapie turystycznej.  Wśród autorów tekstów na tablice i do przewodnika prócz Przemysława Bukowca znaleźli się także Elżbieta Dutka i Karol Wojtas. Swój wkład w publikację przewodnika miał również Paweł Tokarczyk z Lokalnej Organizacji Turystycznej Powiatu Limanowskiego, działający także w Gorczańskiej Organizacji Turystycznej.

Zachęcamy do odwiedzenia profilu Szlaku Armii Krajowej na Ziemi Limanowskiej na Facebooku.

Na terenie Limanowszczyzny powstały również ścieżki historyczno-edukacyjne prowadzące przez miejsca ważne ze względów historycznych, ale również atrakcyjne widokowo. Pierwsza z nich to ścieżka 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK im. kpt. Juliana Krzewickiego.

Tablice turystyczne szlaku AK

Przewodnik AK

Mapa szlak AK strona 1

Mapa szlak AK strona 2